روش‌های زیادی برای شمارش وجود دارد اما وقتی صحبت از کامپیوتر می‌شود تنها راه شمارش باینری یا همان صفر و یک است. صفر و یک‌ها داخل حافظه کامپیوتر در فضایی به نام بیت ذخیره می‌شوند؛ بنابراین در خصوص مقدار هر بیت دو حالت وجود دارد برای مثال دو بیت بر اساس مقادیر دریافتی می‌تواند شامل چهار حالت باشد. به همین ترتیب برای سه بیت نیز می‌توان هشت حالت صفر و یکی در نظر گرفت (دو به توان سه). اگر این روند را تا ۳۲ بیت ادامه دهید (دو به توان ۳۲) به مقدار ۴,۲۹۴,۹۶۷,۲۹۶ خواهید رسید و اگر پا را از این عدد فراتر گذاشته و به مقدار ۶۴ بیت بروید با مقدار ۱۸,۴۴۶,۷۴۴,۰۷۳,۷۰۹,۵۵۱,۶۱ مواجه خواهید شد.
شاید با همین مثال تا حد زیادی با تفاوت فاحش پردازنده‌های ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی آشنا شده باشید؛ پردازنده‌هایی که از بیت‌های بیشتری برای محاسبات بهره می‌‌برند می‌توانند عملکرد بهتری از خود ارائه دهند و اعداد به خوبی می‌توانند تفاوت میان این دو را نمایش دهند. تعداد مقادیر ممکن برای ۶۴ بیت بسیار بسیار بیشتر از تعداد مقادیر ۳۲ بیت است. اما خب چرا دو نوع پردازنده وجود دارد و چرا تمامی پردازنده‌ها با قابلیت پردازشی ۶۴ بیتی تولید نمی‌شوند؟ در پاسخ باید گفت که هر چند سال یکبار تراشه‌های کامپیوتری (یا حتی تراشه‌های تلفن‌های هوشمند) و نرم‌افزارهایی که روی آن تراشه‌ها کار می‌کنند با یک جهش در تعداد بیت‌های پردازشی روبه‌رو می‌شوند. برای مثال:
- تراشه ۸۰۸۰ شرکت اینتل که در دهه ۱۹۷۰ منتشر شده بود از محاسبات ۸ بیتی پشتیبانی می‌کرد.
- ویندوز ۳٫۱ اولین نسخه ۱۶ بیتی ویندوز برای کامپیوترهای رومیزی بود که در سال ۱۹۸۲ منتشر شد.
- AMD اولین تراشه ۶۴ بیتی را برای دسکتاپ در سال ۲۰۰۳ منتشر کرد.
- اپل در سال ۲۰۰۹ تمام سیستم عامل‌های خود را بصورت ۶۴ بیتی منتشر کرد.
- اولین تلفن هوشمند ۶۴ بیتی یعنی iPhone 5s در سال ۲۰۱۴ توسط اپل منتشر شد.
تاریخ‌های بالا نشانگر روند توسعه تراشه‌ها از نظر تعداد بیت‌های پردازشی هستند که توسط شرکت‌های شناخته شده دنیا انجام شده است. همانطور که مشخص است، قدرت پردازشی تراشه‌های ۶۴ بیت از ۳۲ بیت بیشتر است. شاید شما به جای ۳۲ بیت با عنوان x86 و به جای ۶۴ بیت با عنوان x64 برخورد کنید که تفاوتی با هم ندارند و این اصطلاحات وابسته به شرکت سازنده و دستورالعمل‌هایی است که در ساخت تراشه بکار رفته است.
این روزها احتمالاً شما از پردازنده‌های ۶۴ بیتی، سیستم عامل‌های ۶۴ بیتی و اغلب برنامه‌های ۶۴ بیتی استفاده می‌کنید اما نه همیشه. زیرا برای مثال سیستم عامل‌های ویندوز ۷، ۸ و ۱۰ همچنان در دو نسخه ۶۴ بیت و ۳۲ بیت منتشر می‌شوند؛ بنابراین چندان نمی‌توان مطمئن بود که یک سیستم حتماً دارای پردازنده یا سیستم عامل ۶۴ بیتی است. اما از کجا باید بفهیم که از کدامیک استفاده می‌کنیم؟
تشخیص سیستم عامل ۶۴ بیت
اگر کامپیوتری که از آن استفاده می‌کنید عمری کمتر از ده سال دارد تقریباً می‌توانید مطمئن باشید که پردازنده سیستم‌تان ۶۴ بیت است اما ممکن است سیستم عاملی که بر روی کامپیوتر خود نصب کرده‌اید ۳۲ بیت باشد. نگران نباشید چک کردن این موضوع کار راحتی است؛ در ویندوز ۱۰ کافیست به مسیر Settings > System > About رفته و یا عبارت “About” را در کادر جستجوی ویندوز تایپ کنید. در قسمت “Device specifications” در مقابل عبارت “System type” می‌توانید نوع سیستم عامل خود را مشاهده کنید برای مثال در عکس زیر چون ویندوز نصب شده روی کامپیوتر ما از نوع ۶۴ بیت است، عبارت bit operating system, x64-based processor”-64″ در این قسمت درج شده است.
کاربران مکینتاش نیز دلیلی برای نگرانی ندارند زیرا اپل مدت زیادی است که سیستم عامل خود را فقط بصورت نسخه بیت عرضه می‌کند. در واقع در آخرین نسخه مک (Catalina 10. 14) نرم‌افزارهای ۳۲ بیتی حتی از لحاظ فنی نیز پشتیبانی نمی‌شوند.
چرا هرگز نباید از سیستم عامل ۳۲ بیتی استفاده کنیم؟
هنگامی که می‌خواهید ویندوز نصب کنید به این نکته توجه داشته باشید که از چه نوع پردازنده‌ای استفاده می‌کنید و براساس آن ویندوز ۳۲ بیتی یا ۶۴ بیتی خود را نصب کنید.
داشتن CPUهای ۳۲ بیتی امروزه غیرممکن نیست هر چند که شرکت اینتل تولید این پردازنده‌ها را در سال ۱۹۸۵ با مبنای ۸۰۳۸۶ آغاز کرد و در سال ۲۰۰۱ با معرفی پردازنده‌های ۶۴ بیتی تولید آنها را متوقف کرد، اما همچنان این احتمال وجود دارد که کامپیوتری برخی از کاربران از پردازنده ۳۲ بیتی استفاده کند. بنابراین بطور مثال اگر کامپیوتری که خریداری کرده‌اید از پردازنده Pentium D که در سال ۲۰۰۵ تولید شده است استفاده می‌کند، بعید است که داخل کیس شما پردازنده ۳۲ بیتی وجود داشته باشد.
اگر شما از یک سیستم قدیمی استفاده می‌کنید که همواره سیستم عامل نسخه ۳۲ بیتی بر روی نصب بوده است. در نسخه‌های بعدی که از سیستم عامل عرضه می‌شود، در صورت وجود نسخه ۳۲ بیت، از ارتقا به نسخه x64 خودداری کنید. زیرا حتی همه‌ی اولین پردازنده‌های ۶۴ بیتی تمام ویژگی‌های لازم برای استفاده سیستم عامل ۶۴ بیت را ندارند. با استفاده از نرم افزارهایی مانند ۶۴bit Checker می‌توانید تعیین کنید که آیا کامپیوتر شما کاملاً آماده نسخه ۶۴ بیتی هست یا نه. و بد نیست بدانید که این نرم‌افزار روی همه نسخه‌های ویندوز حتی ویندوز ۹۵ نیز کار می‌کند.
یک سیستم عامل ۳۲ بیتی می‌تواند بر روی یک کامپیوتر مجهز به پردازنده ۶۴ بیتی کار کند، اما عملکرد آن بهینه نیست. یک سیستم عامل ۳۲ بیتی محدودیت های بیشتری دارد برای مثال چنین پردازنده‌ای تنها می‌تواند از ۴ گیگابایت از حافظه رم استفاده کند. نصب رم بیشتر بر روی کامپیوتری با سیستم عامل ۳۲ بیت تأثیر زیادی در عملکرد آن ندارد. برای یافتن درک بیشتر راجع این مسئله، آن سیستم را با رم اضافی به نسخه ۶۴ بیتی ویندوز ارتقا دهید تا متوجه تفاوت قابل توجه آن شوید.
اما سیستم عامل ۶۴ بیتی حداکثر از چه مقدار رم پشتیبانی می‌کند؟ حداکثر رم رسمی پشتیبانی شده در ویندوز ۱۰ ۲ ترابایت (یا ۱۲۸ گیگابایت در ویندوز ۱۰ نسـخه Home) است. اما جالب است بدانید بصورت نظری حد سیستم عامل ۶۴ بیتی در پشتیبانی از رم ۱۶ اگزابایت است. این برابر با ۱ میلیون ترابایت یا ۱ میلیارد گیگابایت است. اما ما تا رسیدن به چنین فضاهای ذخیره سازی فاصله‌ی زیادی داریم در نتیجه فعلاً حتی نمی‌توانیم از تمام ظرفیت اینگونه پردازنده‌ها استفاده کنیم.
محاسبات ۶۴ بیتی بسیاری از پیشرفت‌های دیگر را بدنبال دارد، هر چند که این پیشرفت‌ها برای همه قابل مشاهده نیست. از جمله‌ی این موارد می‌توان به مسیرهای گسترده‌تر داده، محدود بسیار بزرگتر از اعداد، آدرس‌های حافظه هشت هشتی و از این گونه ظرفیت‌ها که برای دانشمندان حوزه کامپیوتر این امکان را فراهم کرده‌اند که بتوانند محاسبات خود را قوی‌تر کنند.
نرم‌افزارهای ۶۴ بیت
در استفاده از نرم‌افزارها نیز داستان ۳۲ بیت و ۶۴ بیت وجود دارد و احتمالاً شما تاکنون با نرم‌افزارهایی روبه‌رو شده‌اید که در نسخه‌های ۳۲ و ۶۴ بیتی قرار دارند. Firefox نمونه مناسبی است که در هنگام دانلود و بارگیری آن با گزینه‌های “Windows 32-bit” و “Windows 64-bit” (و همچنین “Linux” یا “Linux 64-bit” – و macOS که فقط ۶۴ بیتی است) مواجه می‌شوید.
چرا همچنان از سیستم عامل ۳۲ بیتی استفاده می‌کنید؟ چون سیستم عامل‌های ۳۲ بیتی هنوز هم عرضه می‌شوند؟ این سیستم عامل‌ها به نرم افزارهای ۳۲ بیتی احتیاج دارند – آنها معمولاً حتی نمی‌توانند یک برنامه ۶۴ بیتی را نصب کنند، و مطمئناً نمی‌توانند آنها را اجرا کنند. در مقابل، یک سیستم عامل ۶۴ بیتی می‌تواند از یک برنامه ۳۲ بیتی پشتیبانی کند – ویندوز به طور مخصوص برای اینکار یک سیستم شبیه سازی طراحی کرده است، به نام Windows32 در Windows64 یا WoW64.
به درایو ویندوز خود که معمولاً درایو C است نگاهی بیاندازید؛ دو پوشه برنامه را خواهید دید، یکی برای برنامه های ۶۴ بیتی، دیگری با نام (Program Folders (x86 فقط برای برنامه های ۳۲ بیتی. حیرت انگیز است هنوز این مقدار از کد ۳۲ بیتی وجود دارند که ویندوز برای آنها بخشی را در نظر گرفته است.
در مک کمتر احتمال دارد نرم‌افزارهای ۳۲ بیتی پیدا کنید زیرا اپل برنامه‌های ۳۲ بیتی تحت Catalina را ممنوع یا اصطلاحاً بَنْ کرده است و به آنها اجازه نصب نمی‌دهد، یا حداقل سعی می‌کند. شما می‌توانید برنامه‌های خود را در این خصوص بررسی کنید. از منوی Apple، گزینه About this Mac را انتخاب کرده و روی “System Report” کلیک کنید و همه برنامه‌های ذکر شده را بررسی کنید. هر کدام دارای ورودی “۶۴ بیتی (Intel)” هستند با کلمه Yes در غیر این صورت با No مشخص شده‌اند. والبته بیشتر برنامه‌هایی که در این فهرست خواهید دید بله خواهند بود.
کمی راجع به موبایل‌های ۶۴ بیتی
همانطور که گفته شد، تراشه A7 اپل اولین پردازنده ۶۴ بیتی بود که در یک تلفن همراه بکار برده شد (iPhone 5S). در سال ۲۰۱۵، اپل مقرر کرد که تمام نرم افزارهای iOS باید با نسخه ۶۴ بیتی عرضه شوند. از ژوئن ۲۰۱۶، باز شدن یک برنامه ۳۲ بیتی در آخرین نسخه های iOS باعث بروز اخطار “not optimized” به معنای بهینه سازی نشده و همچنین اخطار “using it may affect overall system performance.” می‌شد که به کاربر هشدار می‌داد این برنامه ممکن است بر روی کل سیستم اثر منفی بگذارد.
اگر دارای “iPhone 5s” یا بالاتر با “iOS 10” یا بالاتر هستید، نمی‌توانید از برنامه‌های قدیمی ۳۲ بیتی که بروزرسانی ندارند استفاده کنید. این نکته شاید یکی از بهترین ویژگی‌های سیستم بسته‌ی شرکت اپل است که همه را از جمله برنامه نویس و کاربر را مجبور به تسلیم شدن در برابر این فناوری کرده است.
در تلفن‌های هوشمند اندرویدی، کشف دقیق جزئیات می‌تواند کمی دشوار باشد، مگر اینکه در مورد پردازنده داخل آن آگاهی کافی داشته باشید. و فقط می‌توان گفت اگر گوشی شما اندروید “۵٫۰ Lollipop” یا جدیدتر را اجرا نمی‌کند، هنوز ۳۲ بیتی هستید. “AnTuTu” یکی از بهترین بنچمارک‌های موبایل است که می‌تواند شما را در این امر یاری کند؛ آن را دانلود و نصب کرده و روی دکمه “Info” کلیک کنید و به دنبال خط “Android” باشید. در آنجا می‌توانید نسخه اندروید خود را مشاهده کرده و همچنین از ۶۴ بیت یا ۳۲ بیت بودن پردازنده خود آگاه شوید.
در iOS و Android نسخه ۶۴ بیت به این معنا نیست که پردازنده از رم استفاده بیشتری می‌کند؛ یا به عبارت دیگر پردازنده‌های ۶۴ بیتی و بدنبال آنها سیستم عامل‌های ۶۴ بیتی تضمینی برای عملکرد بهتر نیستند. رفتن به سوی پردازنده‌های ۶۴ بیتی مزایای دیگری دارد – مواردی مانند دریافت داده بیشتر در هر چرخه (و سریعتر)، رمزگذاری بهتر و بطور کلی مصرف بهینه‌تر انرژی.
در نهایت باید بدانید که انقلاب ۶۴ بیتی قبلاً اتفاق افتاده است. و لازم نیست چیزی راجع به x64 بدانید تا بخشی از آن باشید.
برای مطلع شدن از آخرین مطالب ما در کانال تلگرام چ‌یاب عضو شوید.
